Τα στάδια του πένθους σε σχέση με την οικονομική κρίση

Έχουν διαπιστωθεί πέντε στάδια του πένθους μέσα από τις έρευνες της Kubler-Ross.
Αυτά είναι συναισθηματικές φάσεις που συνήθως περνάει κάθε άνθρωπος, κατά τη διάρκεια του πένθους. Με πλάγια γραμματοσειρά οι δικές μου σκέψεις για την αντιστοιχία μεταξύ των σταδίων του πένθους της γνωστής θανατολόγου Kubler-Ross και τη δική μας κατάσταση στην Κύπρο.

• 1. Άρνηση: το άτομο δεν δέχεται ότι αυτό το περιστατικό συνέβη στον ίδιο και αρνείται την ύπαρξη του τέλους. Είναι το αρχικό στάδιο όπου λειτουργεί και σαν μηχανισμός άμυνας για να προστατέψει τον εαυτό του από την ύπαρξη άγχους. Εξυπηρετεί και σαν στάδιο όπου το άτομο αναγνωρίζει ότι κάτι διαφορετικό έχει συμβεί στη ζωή του αλλά δεν θέλει να το πιστέψει.

Αυτό το στάδιο προφανώς το περάσαμε τις πρώτες μέρες μετά από εκείνο το Σάββατο 15 του Μάρτη.. Στην αρχή παγώσαμε και δεν θέλαμε να πιστέψουμε πως όντως συνέβηκε κάτι τέτοιο, από τη μια μέρα στην άλλη να χάσουμε την εμπιστοσύνη μας στο τραπεζικό σύστημα και πολλοί από εμάς να χάσουν μεγάλο μέρος των καταθέσεων τους... Οι επερχόμενες μειώσεις στους μισθούς, τις συντάξεις και τα ωφελήματα και η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας εν γένει επιτείνουν την απώλεια....
Στην αρχή δεν θέλαμε να το πιστέψουμε....

• 2.Θυμός: Ο θυμός κάνει την εμφάνισή του όταν πια έχει συνειδητοποιηθεί η απώλεια. Το άτομο αναζητά κάποιον για να ρίξει τις ευθύνες, θυμώνει σχεδόν με τους πάντες, τα βάζει με τα θεία και με τους ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά του. 

Ο θυμός άρχισε να εκφράζεται μέσα από όσα συζητούμε μεταξύ μας, όσα γράφουμε στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης και τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των πρώτων ημερών.... Ο θυμός σιγοβράζει μέσα στους περισσότερους από εμάς και σίγουρα δεν μας βοηθά στο να νιώθουμε καλά ψυχολογικά. Μας δίνει μεν τη δύναμη να αντιδράσουμε, αλλά εφόσον οι αντιδράσεις μας δεν φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα, και αντιλαμβανόμαστε πως είμαστε έρμαια των περιστάσεων και άλλοι αποφασίζουν για εμάς, ο θυμός εντείνεται ακόμη περισσότερο....

• 3. Διαπραγμάτευση: Στο στάδιο αυτό, γίνεται "παζάρι" για την εξαγορά χρόνου σε περίπτωση που το άτομο ετοιμάζεται να χάσει ένα αγαπημένο του πρόσωπο ή για την ύπαρξη "βιώσιμης" λύσης μετά την απώλεια. Παρόλο που ξέρει ότι δεν θα έχει τη λύση που επιθυμεί, προσπαθεί να σκεφτεί και να επιδιώξει μερικές φορές τον τρόπο με τον οποίο θα αποφύγει το μοιραίο. Σε αυτό το στάδιο, συνήθως το άτομο αρχίζει να σκέφτεται ενοχικά για τον ίδιο και το  τι θα μπορούσε να κάνει για να αποφύγει την απώλεια. Τέτοια συναισθήματα μπορούν να κρατήσουν κολλημένο τον άνθρωπο σε αυτό το στάδιο για αρκετό διάστημα.

Η διαπραγμάτευση μου θυμίζει τη φάση με τις άπειρες τηλεοπτικές εκπομπές με οικονομολόγους και πολιτικούς τις πρώτες μέρες που συζητούσαν επί ώρες για πιθανές λύσεις, για αποφυγή του κουρέματος και της καρατόμησης της οικονομίας μας. Το ΟΧΙ της Βουλής στην πρώτη απόφαση του Eurogroup επήλθε μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο διαπραγμάτευσης.... Μπορούμε όμως, μας αφήνουν ή έστω αντέχουμε να μείνουμε κολλημένοι σε αυτό το στάδιο;

• 4. Κατάθλιψη: Εδώ, το άτομο αρχίζει και συνειδητοποιεί σοβαρά την απώλεια. Έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματά του που είναι θλίψη, πόνος, στενοχώρια, φόβος, αβεβαιότητα. Τέτοια συναισθήματα είναι εντελώς φυσιολογικά να υπάρξουν και δεν πρέπει να τρομάζουν με την παρουσία τους. Το άτομο σε αυτή τη φάση δεν μπορεί και δεν θέλει να ανυψωθεί ψυχολογικά για αυτό και κάθε προσπάθεια που γίνεται από το περιβάλλον του να ξεφύγει από αυτά, οδηγείται σε αποτυχία. Το άτομο εδώ χρειάζεται το χρόνο να πενθήσει, να αναγνωρίσει αυτά τα συναισθήματα και έτσι να μπορέσει να μην τα φοβάται πια. Ακουμπώντας τα, θα καταλάβει τι νιώθει, θα σταματήσει σταδιακά να φοβάται και έτσι θα μπορέσει να ανασηκωθεί και να εκτιμήσει τη βοήθεια που του δίνεται.

Αυτό ακριβώς για το οποίο μιλάει η προηγούμενη ανάρτηση...

• 5. Αποδοχή:  Το άτομο πλέον έχει καταλάβει ότι η απώλεια είναι υπαρκτή, είτε επέρχεται, είτε συνέβη. Αν πρόκειται για επερχόμενη απώλεια, είναι πολύ καλό το άτομο να φροντίσει να κλείσει τις σχέσεις του με τον καλύτερο για εκείνον τρόπο και να αποχαιρετήσει το περιβάλλον του. Είναι ωφέλιμο και φρόνιμο για τον ίδιο αλλά και για τους γύρω του που θα συνεχίσουν να ζουν. Το άτομο που έχει χάσει κάποιον δικό του, αποφασίζει πλέον ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό για να αλλάξει την κατάσταση και φροντίζει να διατηρεί τη μνήμη με έναν τρόπο που δεν είναι δυσλειτουργικός για την καθημερινότητά του.

Πώς μπορεί κανείς να αποδεχθεί μια τέτοια κατάσταση;

Κι όμως, αν περάσει τα προηγούμενα στάδια και ειδικά το αυτό της διαπραγμάτευσης, του θυμού και της κατάθλιψης τότε μπορεί να έλθει στην αποδοχή....

Αποδεχόμαστε ότι πλέον χάσαμε την ευμάρεια μας και την οικονομική μας ασφάλεια....

Αποφασίζουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό για να αλλάξουμε την κατάσταση μας. Διατηρούμε στη μνήμη τις εποχές της οικονομικής μας άνεσης ώστε να έχουμε στόχο για το πού θέλουμε να ξαναφτάσουμε... Και επίσης κρατούμε στο μυαλό μας τα λάθη που κάναμε στο παρελθόν, ώστε να τα αποφύγουμε στο μέλλον για να μην ξαναφτάσουμε σε αυτό το σημείο....

Εσείς σε ποιό στάδιο είστε;

Με αγάπη,

Θέκλα